Kể từ đầu tháng ba tới đây, giá điện tại Việt Nam chính thức tăng 15,28%. Đồng thời Tổng công ty điện lực Việt Nam cho biết sẽ cắt giảm điện do tình hình khô hạn nghiêm trọng.
Người dân trong nước hết sức quan ngại vì những quyết định đó sẽ tác động trực tiếp đến đời sống và sản xuất.
Tuy nhiên có ý kiến cho rằng việc tăng giá điện giá điện là “cần thiết” và “hợp lý”.
Đỗ Hiếu hỏi chuyện bà Phạm Chi Lan, chuyên gia kinh tế, nguyên cố vấn văn phòng thủ tướng Việt Nam, về thông tin liên quan.
Bà Phạm Chi Lan: Họ chỉ đưa một phần trong lời bình luận của tôi, tôi cho là việc tăng giá điện lần này là cần thiết và có mức độ hợp lý nhất định, do nhu cầu tăng giá cho sát với điều kiện thực tế của thị trường, tuy nhiên tôi cũng cho rằng tăng giá không thôi vẫn chưa đủ. Theo tôi mức độ tăng giá thì chính phủ đã cân nhắc, để việc tăng giá điện không ảnh hưởng quá lớn đến chi phí của các doanh nghiệp, đến kinh tế vĩ mô, lạm phát, đến đời sống người dân.
Cái tính hợp lý là ở mức độ đó, xét tới việc các Bộ đề nghị tăng giá điện tới mức 18%, chính phủ chỉ cho phép tăng 15%, thì đó là đã có sự cân nhắc nhất định của chính phủ, chứ tôi không nói mức tăng đó là hợp lý hoàn toàn. Thứ hai, tôi cho là tăng giá điện cũng chưa đủ để giải quyết vấn đề điện ở Việt Nam.
Đỗ Hiếu: Vì sao và cần có những điều kiện hay yếu tố nào khác, ngoài việc tăng giá điện?
Bà Phạm Chi Lan: Bởi vì, điện muốn phát triển thành một thị trường thật sự, thì phải tạo được cạnh tranh, phải kiểm soát được hoạt động của Tổng Công ty cung cấp điện. Trong điều kiện chưa có được doanh nghiệp cạnh tranh thì càng phải tăng cường sự kiểm soát đối với nhà sản xuất và cung cấp điện độc quyền hịên nay, bởi vì nếu không kiểm soát được tốt thì bản thân các nhà cung cấp điện độc quyền, vẫn cứ luôn luôn báo cáo với nhà nước là với giá điện thấp không giúp cho họ để đầu tư, không thu hút thêm các nhà đầu tư khác vào, không đảm bảo chi phí cho họ, họ không thể chịu mãi lỗ, hoặc đề nghị nhà nước phải bù lỗ cho họ, hay đề nghị phải tăng giá điện để bù đắp lỗ của họ, vì vậy việc kiểm soát đối với độc quyền là vô cùng quan trọng.
Cùng với biện pháp tăng giá điện hiện nay, tôi cho là khiá cạnh kiểm soát độc quyền, kiểm soát chi phí giá thành của ngành điện, kể cả chi phí về quản lý, về nhân sự quá lớn, vì đối với các dự án về đầu tư, không phải dự án nào cũng đạt được chất lượng cần thiết.
Có những dự án chỉ sau khi hoàn thành vài tháng đã hư hỏng, phải sửa chữa, nên chi phí lại cứ tăng tiếp lên. Theo cách đó thì sẽ không bao giờ có đủ tiền để đầu tư cho ngành điện nếu như không tiết giảm được. Điện của Việt Nam thì tỷ lệ thất thoát vẫn còn cao, so với các nước khác chung quanh.
Khi nói về tăng giá điện, tôi có nêu hai khiá cạnh, một mặt là sự tăng giá hiện nay, nó cũng cần thiết trong điều kiện thực tế là giá điện ở Việt Nam có mức thấp nhất định và yêu cầu của ngành điện và các Bộ liên quan là đề nghị mức rất cao, nên một khi chính phủ quyết định như vậy, thì có tính hợp lý nhất định, sau khi đã xem xét đến các yếu tố khác, và không cho tăng giá cao quá. Như tôi vừa nêu là phải sớm kiểm soát độc quyền và tạo thị trường điện cạnh tranh, nếu không có các doanh nghiệp khác cùng cạnh tranh để cung cấp điện cho người tiêu dùng thì ngành điện vẫn độc quyền, nên sẽ còn có những rủi ro cho kinh tế, cho xã hội.
Đỗ Hiếu: Xin cám ơn bà về những lời giải thích cặn kẽ vừa rồi, làm sáng tỏ hai cụm từ “cần thiết” và “hợp lý”, khi Việt Nam tăng giá điện…
Bà Phạm Chi Lan: Chỉ đem cắt của tôi một câu thì vế đó sẽ hoàn toàn khác.
Bà Phạm Chi Lan: Theo tôi thì về việc thiếu điện hiện nay, và các nhà đầu tư chưa sẵn sàng kinh doanh vào ngành điện, tôi cho rằng lý do nói là giá điện thấp chỉ một phần thôi, quả thật là nếu so sánh giá điện của Việt Nam với vài nước chung quanh, thì tương đối thấp hơn, vì vậy có một số nhà đầu tư vào những lãnh vực cần rất nhiều điện, như ngành thép chẳng hạn, theo họ tính toán, với giá điện thấp thì họ có lời, nhưng khi cấp phép cho đầu tư thì những người cấp phép không tính tới nhu cầu sử dụng điện và khả năng cung ứng điện của Việt Nam.
Mặt khác, tôi vẫn lập luận là nếu so sánh giá cả, phải so sánh trong bối cảnh kinh tế của từng nước, giá điện ở Việt Nam thấp, không có nghĩa là người tiêu dùng Việt Nam được hưởng lợi hoàn toàn, vì kinh tế Việt Nam còn ở mức độ phát triển thấp hơn so với các nước khác, thu nhập của người thấp hơn rất nhiều so với nước khác. Đừng nghĩ rằng giá điện thấp, người dân Việt sung sướng hơn, được hưởng những điều kiện tốt hơn.
Mặt khác, giá điện thấp ở Việt Nam lại đi đôi với thiếu điện, kèm với chất lượng, dịch vụ cung cấp điện chưa tốt, đấy cũng là một điều cần phải so sánh. Tình trạng cúp điện gây nhiều khó khăn cho các nhà sản xuất, cũng như các công ty cung ứng dịch vụ và kể cả người tiêu dùng.
Ngành điện vẫn cho rằng vì không được có giá cao nên không thu hút được đầu tư thì cũng không hẳn như vậy. Trước đây cũng có những người muốn đầu tư vào lãnh vực phát điện, nhưng vì ở Việt Nam, người độc quyền mua điện là EVN, cho nên trong nhiều cuộc thương thảo với EVN, các nhà cung cấp điện không thương thảo được hợp đồng, thật sự đảm bảo được lợi ích của cả hai bên, vì vậy họ không muốn tham gia.
Đỗ Hiếu: Bà có nhắc đến “thế độc quyền” của Tập đoàn Điện Lực Việt Nam, điều này có ảnh hưởng gì đến chuyện tăng giá điện không?
Bà Phạm Chi Lan: Ngay cả có tăng giá lên mà nếu không phá các thế độc quyền của EVN và không tạo những môi trường thuận lợi khác thì chưa chắc người ta đã đầu tư vào ngành điện.
Bà Phạm Chi Lan: Rõ ràng là khi giá điện tăng thì nó sẽ ảnh hưởng chung đến mặt bằng giá cả ở Việt Nam, cái tính toán giá tiêu dùng tăng ba mươi mấy phần trăm, đó là tác động trực tiếp của giá điện thôi, thế còn tác động vòng hai và các vòng khác, sẽ ảnh hưởng dây chuyền đến các giải pháp khác, thúc đẩy vật giá tăng chừng gấp đôi, tức là hơn 0,70%.
Đối với những người thu nhập thấp thì rõ ràng tăng giá điện trở thành gánh nặng cho họ. Nhà nước có cách thức để bù giá cho họ theo những tính toán của ngành điện. Khi giá điện tăng như vậy, những người sử dụng dưới 50 chữ điện một tháng, có thể phải trả thêm mỗi tháng chừng năm ngàn đồng, nhà nước sẽ cố gắng bù cho họ phần đó. Đó chỉ mới là sự bù cho phần tăng giá điện thôi, hệ quả của nó với việc tăng giá tất cả những thứ khác lên, thì ai là người bù đắp cho thành phần có thu nhập thấp. Tôi nghĩ là biện pháp căn cơ vẫn là các công việc khác nữa mà chính phủ phải làm để kiểm soát lạm phát, không để cho mức giá tăng quá cao, tăng cường hệ thống an sinh xã hội.
Theo tôi, những biện pháp cần thiết khác là cắt giảm đầu tư công, cắt giảm đầu tư của các doanh nghiệp nhà nước, tiến hành mạnh cải cách doanh nghiệp nhà nước, làm minh bạch hoạt động của họ, đảm bảo hoạt động có hiệu quả cao hơn, bớt đi những phần lỗ mà bền kinh tế phải gánh chịu, đó là những cách thiết thực làm mặt bằng giá ở Việt Nam đỡ cao, đỡ khó khăn cho những người tiêu dùng.
Đối với những doanh nghiệp nhỏ và vừa, là lực lượng tạo ra nhiều việc làm nhất, nhưng cũng có thể gặp khó khăn do chuyện giá cả tăng lên như thế này, nhà nước cần có biện pháp hỗ trợ cho họ, tạo thuận lợi cho kinh doanh của họ, có vậy họ mới giữ được việc làm cho những lao động đang làm cho họ, thì mới giữ được sự bình ổn xã hội.
Đỗ Hiếu: Xin cám ơn chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan.
Người dân trong nước hết sức quan ngại vì những quyết định đó sẽ tác động trực tiếp đến đời sống và sản xuất.
Tuy nhiên có ý kiến cho rằng việc tăng giá điện giá điện là “cần thiết” và “hợp lý”.
Đỗ Hiếu hỏi chuyện bà Phạm Chi Lan, chuyên gia kinh tế, nguyên cố vấn văn phòng thủ tướng Việt Nam, về thông tin liên quan.
Mức độ hợp lý?
Đỗ Hiếu: Thưa bà, đài Tiếng Nói Việt Nam vừa đưa tin, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng, việc tăng giá điện để phù hợp với thị trường và có thêm nguồn vốn đầu tư cho ngành điện, bà có thể giải thích thêm về nhận định này?Bà Phạm Chi Lan: Họ chỉ đưa một phần trong lời bình luận của tôi, tôi cho là việc tăng giá điện lần này là cần thiết và có mức độ hợp lý nhất định, do nhu cầu tăng giá cho sát với điều kiện thực tế của thị trường, tuy nhiên tôi cũng cho rằng tăng giá không thôi vẫn chưa đủ. Theo tôi mức độ tăng giá thì chính phủ đã cân nhắc, để việc tăng giá điện không ảnh hưởng quá lớn đến chi phí của các doanh nghiệp, đến kinh tế vĩ mô, lạm phát, đến đời sống người dân.
Cái tính hợp lý là ở mức độ đó, xét tới việc các Bộ đề nghị tăng giá điện tới mức 18%, chính phủ chỉ cho phép tăng 15%, thì đó là đã có sự cân nhắc nhất định của chính phủ, chứ tôi không nói mức tăng đó là hợp lý hoàn toàn. Thứ hai, tôi cho là tăng giá điện cũng chưa đủ để giải quyết vấn đề điện ở Việt Nam.
Đỗ Hiếu: Vì sao và cần có những điều kiện hay yếu tố nào khác, ngoài việc tăng giá điện?
Bà Phạm Chi Lan: Bởi vì, điện muốn phát triển thành một thị trường thật sự, thì phải tạo được cạnh tranh, phải kiểm soát được hoạt động của Tổng Công ty cung cấp điện. Trong điều kiện chưa có được doanh nghiệp cạnh tranh thì càng phải tăng cường sự kiểm soát đối với nhà sản xuất và cung cấp điện độc quyền hịên nay, bởi vì nếu không kiểm soát được tốt thì bản thân các nhà cung cấp điện độc quyền, vẫn cứ luôn luôn báo cáo với nhà nước là với giá điện thấp không giúp cho họ để đầu tư, không thu hút thêm các nhà đầu tư khác vào, không đảm bảo chi phí cho họ, họ không thể chịu mãi lỗ, hoặc đề nghị nhà nước phải bù lỗ cho họ, hay đề nghị phải tăng giá điện để bù đắp lỗ của họ, vì vậy việc kiểm soát đối với độc quyền là vô cùng quan trọng.
Cùng với biện pháp tăng giá điện hiện nay, tôi cho là khiá cạnh kiểm soát độc quyền, kiểm soát chi phí giá thành của ngành điện, kể cả chi phí về quản lý, về nhân sự quá lớn, vì đối với các dự án về đầu tư, không phải dự án nào cũng đạt được chất lượng cần thiết.
Có những dự án chỉ sau khi hoàn thành vài tháng đã hư hỏng, phải sửa chữa, nên chi phí lại cứ tăng tiếp lên. Theo cách đó thì sẽ không bao giờ có đủ tiền để đầu tư cho ngành điện nếu như không tiết giảm được. Điện của Việt Nam thì tỷ lệ thất thoát vẫn còn cao, so với các nước khác chung quanh.
Khi nói về tăng giá điện, tôi có nêu hai khiá cạnh, một mặt là sự tăng giá hiện nay, nó cũng cần thiết trong điều kiện thực tế là giá điện ở Việt Nam có mức thấp nhất định và yêu cầu của ngành điện và các Bộ liên quan là đề nghị mức rất cao, nên một khi chính phủ quyết định như vậy, thì có tính hợp lý nhất định, sau khi đã xem xét đến các yếu tố khác, và không cho tăng giá cao quá. Như tôi vừa nêu là phải sớm kiểm soát độc quyền và tạo thị trường điện cạnh tranh, nếu không có các doanh nghiệp khác cùng cạnh tranh để cung cấp điện cho người tiêu dùng thì ngành điện vẫn độc quyền, nên sẽ còn có những rủi ro cho kinh tế, cho xã hội.
Đỗ Hiếu: Xin cám ơn bà về những lời giải thích cặn kẽ vừa rồi, làm sáng tỏ hai cụm từ “cần thiết” và “hợp lý”, khi Việt Nam tăng giá điện…
Bà Phạm Chi Lan: Chỉ đem cắt của tôi một câu thì vế đó sẽ hoàn toàn khác.
Thế độc quyền của EVN
Đỗ Hiếu: Thưa bà, các chuyên gia kinh tế và năng lượng thường cho rằng, vì giá điện ở Việt Nam thấp so với các nước khác trong khu vực, nên giới đầu tư nước ngoài không mạnh dạn đến khai thác các dự án sản xuất và cung cấp điện và do đó dù có tăng giá, EVN cũng sẽ cắt giảm điện từ tháng ba tới, ý kiến của bà ra sao?Bà Phạm Chi Lan: Theo tôi thì về việc thiếu điện hiện nay, và các nhà đầu tư chưa sẵn sàng kinh doanh vào ngành điện, tôi cho rằng lý do nói là giá điện thấp chỉ một phần thôi, quả thật là nếu so sánh giá điện của Việt Nam với vài nước chung quanh, thì tương đối thấp hơn, vì vậy có một số nhà đầu tư vào những lãnh vực cần rất nhiều điện, như ngành thép chẳng hạn, theo họ tính toán, với giá điện thấp thì họ có lời, nhưng khi cấp phép cho đầu tư thì những người cấp phép không tính tới nhu cầu sử dụng điện và khả năng cung ứng điện của Việt Nam.
Mặt khác, tôi vẫn lập luận là nếu so sánh giá cả, phải so sánh trong bối cảnh kinh tế của từng nước, giá điện ở Việt Nam thấp, không có nghĩa là người tiêu dùng Việt Nam được hưởng lợi hoàn toàn, vì kinh tế Việt Nam còn ở mức độ phát triển thấp hơn so với các nước khác, thu nhập của người thấp hơn rất nhiều so với nước khác. Đừng nghĩ rằng giá điện thấp, người dân Việt sung sướng hơn, được hưởng những điều kiện tốt hơn.
Mặt khác, giá điện thấp ở Việt Nam lại đi đôi với thiếu điện, kèm với chất lượng, dịch vụ cung cấp điện chưa tốt, đấy cũng là một điều cần phải so sánh. Tình trạng cúp điện gây nhiều khó khăn cho các nhà sản xuất, cũng như các công ty cung ứng dịch vụ và kể cả người tiêu dùng.
Ngành điện vẫn cho rằng vì không được có giá cao nên không thu hút được đầu tư thì cũng không hẳn như vậy. Trước đây cũng có những người muốn đầu tư vào lãnh vực phát điện, nhưng vì ở Việt Nam, người độc quyền mua điện là EVN, cho nên trong nhiều cuộc thương thảo với EVN, các nhà cung cấp điện không thương thảo được hợp đồng, thật sự đảm bảo được lợi ích của cả hai bên, vì vậy họ không muốn tham gia.
Đỗ Hiếu: Bà có nhắc đến “thế độc quyền” của Tập đoàn Điện Lực Việt Nam, điều này có ảnh hưởng gì đến chuyện tăng giá điện không?
Bà Phạm Chi Lan: Ngay cả có tăng giá lên mà nếu không phá các thế độc quyền của EVN và không tạo những môi trường thuận lợi khác thì chưa chắc người ta đã đầu tư vào ngành điện.
Ảnh hưởng của tăng giá điện
Đỗ Hiếu: VN Express nói là do tác động trực tiếp của quyết định tăng giá điện từ đầu tháng ba này, chỉ số giá tiêu dùng tăng ít nhất 0,38%, kéo theo sự leo thang của các mặt hàng nhu yếu, người dân lao động sẽ chật vật hơn, theo bà thì nhà nước có phương cách gì giúp cho họ không?Bà Phạm Chi Lan: Rõ ràng là khi giá điện tăng thì nó sẽ ảnh hưởng chung đến mặt bằng giá cả ở Việt Nam, cái tính toán giá tiêu dùng tăng ba mươi mấy phần trăm, đó là tác động trực tiếp của giá điện thôi, thế còn tác động vòng hai và các vòng khác, sẽ ảnh hưởng dây chuyền đến các giải pháp khác, thúc đẩy vật giá tăng chừng gấp đôi, tức là hơn 0,70%.
Đối với những người thu nhập thấp thì rõ ràng tăng giá điện trở thành gánh nặng cho họ. Nhà nước có cách thức để bù giá cho họ theo những tính toán của ngành điện. Khi giá điện tăng như vậy, những người sử dụng dưới 50 chữ điện một tháng, có thể phải trả thêm mỗi tháng chừng năm ngàn đồng, nhà nước sẽ cố gắng bù cho họ phần đó. Đó chỉ mới là sự bù cho phần tăng giá điện thôi, hệ quả của nó với việc tăng giá tất cả những thứ khác lên, thì ai là người bù đắp cho thành phần có thu nhập thấp. Tôi nghĩ là biện pháp căn cơ vẫn là các công việc khác nữa mà chính phủ phải làm để kiểm soát lạm phát, không để cho mức giá tăng quá cao, tăng cường hệ thống an sinh xã hội.
Theo tôi, những biện pháp cần thiết khác là cắt giảm đầu tư công, cắt giảm đầu tư của các doanh nghiệp nhà nước, tiến hành mạnh cải cách doanh nghiệp nhà nước, làm minh bạch hoạt động của họ, đảm bảo hoạt động có hiệu quả cao hơn, bớt đi những phần lỗ mà bền kinh tế phải gánh chịu, đó là những cách thiết thực làm mặt bằng giá ở Việt Nam đỡ cao, đỡ khó khăn cho những người tiêu dùng.
Đối với những doanh nghiệp nhỏ và vừa, là lực lượng tạo ra nhiều việc làm nhất, nhưng cũng có thể gặp khó khăn do chuyện giá cả tăng lên như thế này, nhà nước cần có biện pháp hỗ trợ cho họ, tạo thuận lợi cho kinh doanh của họ, có vậy họ mới giữ được việc làm cho những lao động đang làm cho họ, thì mới giữ được sự bình ổn xã hội.
Đỗ Hiếu: Xin cám ơn chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan.
No comments:
Post a Comment