Cuốn sách bằng đồng nặng nhất Việt Nam

HÀ NỘI - Tỉnh Hà Nam, miền Bắc Việt Nam hiện đang lưu giữ một cuốn sách đúc bằng đồng đỏ được cho là nặng nhất Việt Nam từ thời nhà Lê.
Theo báo Ðời Sống và Pháp Luật, cuốn sách này vốn được cất giữ tại đền Cầu Không xã Bắc Lý, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam ngay từ lúc nó được tạc ra.
“Xưa kia đền toạ lạc ngay gian giữa của chiếc cầu gỗ 21 gian kiểu Thượng gia hạ kiều (trên nhà, dưới cầu). Chiếc cầu dài 21 gian, mỗi gian dài 2m, mái lợp ngói. Ðến năm 1952, do chiến tranh, không người để ý trùng tu, Cầu Không đã bị đổ, chấm dứt sự tồn tại gần 500 năm.”
Theo lời tờ báo, từ đó cuốn sách đồng quý này mới bị lưu lạc về nhà dân. Rồi một thời gian dài được đưa về Viện Hán Nôm. Khoảng những năm 60 của thế kỷ trước Ty Thông Tin Văn Hoá mới lại xin về cho địa phương. Trong lần đưa từ Viện Hán Nôm về ông Nguyễn Văn Thùy là người có mặt trong đoàn. Sách cổ được đưa về giao cho trường cấp II Bắc Lý sử dụng trong việc giảng dạy môn lịch sử.
Báo Ðời Sống và Pháp Luật cho biết, ông Nguyễn Văn Thùy, hiện là một trong những người có cái duyên gắn bó nhất đối với những thăng trầm của cuốn sách quý này.
Ông Thùy nay đã hơn 80 tuổi đời, và hơn 30 năm, giữ cái chức “Trưởng ban tiết lệ Cầu Không,” thì cũng chừng ấy thời gian ông trực tiếp làm công việc bảo quản, gìn giữ cuốn sách cổ.
Ông Thuỳ cho biết: “Khoảng hơn 10 năm trở lại đây, chúng tôi đã xin lại nhà trường để mang về bảo quản. Bởi đó là một hiện vật vô giá của lịch sử để lại. Nhưng để trong nhà một ai đó thì cũng không hay cho nên chúng tôi đã cất cuốn sách đồng này ở Văn An Tự, đó là một ngôi chùa nhỏ nằm ở đầu thôn Văn An. Từ đó đến nay, nó được nằm yên vị ở ngôi chùa này.”
Ông Thuỳ cũng cho biết là hiện nay ở viện Hán Nôm cũng lưu lại và trưng bày bản dập của cuốn sách đồng này. Còn bản gốc thì được trả về với quê hương của nó và được cất giữ rất cẩn thận tại một ngôi chùa của xã Bắc Lý, huyện Lý Nhân.
Ông Thuỳ cho biết: “Hàng năm cứ đến ngày mồng 6 tháng 3 (âm lịch) là ngày lễ tế thần Cầu Không thì người dân mới được chiêm ngưỡng cuốn sách cổ này. Ngoài ra ngày thường thì cho dù là ai đi chăng nữa, muốn đến cũng chỉ được xem sách qua ảnh.” Hỏi ông vì sao thì ông trả lời ngắn gọn: “Ðã thành lệ rồi.”
Sau khi thuyết phục được ông Thùy cho xem cuốn sách, phóng viên báo Ðời Sống và Pháp Luật mô tả: “Ðó là một quyển sách đồng đỏ nhưng qua thời gian nó đã trở ngả màu rêu xám. Sách có tên “Khâm ban đồng bài” hay gọi là “Cầu Không từ ký,” gồm hai tấm đồng tạo nên bốn trang sách khổ lớn nặng hơn 6.5kg. Như vậy mỗi tấm đồng nặng hơn 3kg. Tổng cộng sách khắc 580 chữ Hán và 2 chữ Nôm, hai trang ruột có tất cả 19 dòng đứng, có dòng chỉ có 1 chữ, dòng nhiều nhất 37 chữ, mỗi tờ đồng lá khắc chữ Hán nổi sắc nét dàn áp lại với nhau tạo nên những trang sách và gáy đóng bằng bốn khuyên tròn. Sách được làm ngày 6/3 năm Hồng Ðức thứ 3 (1472).
Ông Thuỳ giới thiệu: “Cùng là kim sách, song sách đồng là loại phổ biến hơn và gần gũi với đời thường bởi nó là loại sách tín ngưỡng do dân làm ra. Kho tàng sách đồng của Việt Nam chắc có khá nhiều nhưng hiện còn biết được khoảng 12 cuốn. Hai cuốn sách đồng của chùa Láng và chùa Dâu, sách đồng Cầu Không, sách đồng Ðông Lao, 5 sách đồng Quảng Nam, sách đồng Mai Phúc-Gia Lâm. Sách đồng chùa Ðậu ghi chép sự tích Man Vương và Tứ Pháp nay đã không còn.
So với những cuốn sách đồng trên, không những là cuốn sách đồng được coi là lâu đời nhất mà Cầu Không từ ký còn là cuốn sách nặng nhất, tuy nó chỉ có 4 trang. Theo ông Thùy thì so với một số quyển sách đồng sau này được làm vào thời Nguyễn, mặc dầu cuốn này ít chữ hơn nhưng so sánh mật độ chữ trên một tấm đồng, có 4 mặt đồng, không tính trang bìa thì 3 trang còn lại nghệ nhân đã khắc tạc được gần 600 chữ tất cả đều tinh xảo và điêu luyện. Ðiều đó cho thấy tài năng của người khắc chữ và sự phát triển rực rỡ của văn hoá khắc tạc thời bấy giờ.