Tức nước vỡ bờ

LTS: Bồng Miêu là mỏ vàng được coi là lớn nhất Việt Nam thuộc xã Tam Lãnh, huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam. Tại đây, hôm 25 tháng 8, đã nổ ra vụ bạo động với 500 người dân thuộc ba thôn An Lâu 1, An Lâu 2 và Bồng Miêu đã đánh trả lực lượng công an sau khi anh Dương Văn Yên, 19 tuổi, vào bãi thải của nhà máy vàng Bồng Miêu mót quặng bị công an bắt và tra tấn bằng cách dí roi điện vào vùng kín. Vừa qua, ký giả Liêu Thái, cộng tác viên của Người Việt đã có chuyến đi về Bồng Miêu để tìm hiểu về cuộc sống ngột ngạt của người dân ở đây sau vụ bạo động.

Kỳ 1

Những cái lạ ở Bồng Miêu

Hơn hai tuần sau biến cố người dân biểu tình, chống cự lại công an và đập phá khu mỏ vàng ở mỏ vàng Bồng Miêu, tôi và một người bạn thử lên tận nơi điều tra hư thực ra sao. Có thể nói địa thế ở đây quá hiểm trở và lòng dân ở đây cũng heo hút không gì bằng...
Sau đoạn đường dài 100 cây số, đi ngang qua thành phố Tam Kỳ - Quảng Nam, ngược đường lên hồ Phú Ninh, qua huyện Phú Ninh, ngược theo đường kênh dẫn nước từ lòng hồ và đi theo con đèo dọc bờ hồ, đến thôn Bồng Miêu - xã Tam Lãnh - huyện Phú Ninh, tôi ghé vào một quán nước ven đường, nằm trong địa phận bãi vàng. Ở đây, mọi thứ đều kì cục.
Ðiều kì cục đầu tiên có lẽ là sự im lặng đáng ngờ của những con người trong quán nước. Có cảm giác họ nhìn chúng tôi là kẻ đang đi điều tra, mọi câu hỏi của tôi về chuyện làm vườn, chuyện lượm đá cảnh đều được trả lời một cách hết sức thận trọng.
Vào vai những người đi nhặt đá cảnh, chúng tôi đi sâu vào trong bãi sông Bồng Miêu. Ở đây, mọi hoạt động vẫn diễn ra bình thường một cách không bình thường, xe ủi đất, lấy cát sạn cho xây dựng vẫn tiếp tục hoạt động.
Anh bạn nói với tôi rằng đó là một kiểu làm việc khác thay vì nói là đào vàng, những tư thương mạnh tiền cứ mua một bãi chừng vài chục hecta đất với giá chừng tám trăm triệu đồng cho mục đích khai thác cát, sỏi, sau đó họ tách riêng quặng và vật liệu, khai thác quặng lấy vàng... Theo anh bạn nói thì chỉ cần lấy cát và sỏi không cũng thừa vốn, cái lãi thì vô cùng. Nhưng chỉ có dân máu mặt mới làm được điều này.
Ðến chỗ đầu bãi, chúng tôi gặp một người đàn ông ngồi câu cá trong mưa lạnh, nhìn cách trang bị cần câu, ngồi dầm chân trong nước và chiếc mũ an toàn có gắn thêm một vật lạ giống như microphone thì biết rằng ông này “câu” rất chuyên nghiệp. Anh bạn bảo rằng có rất nhiều người “câu cá” và “bẫy chim” như vậy quanh vùng mỏ trong những ngày gần đây.
Tôi và người bạn lội sâu vào bên trong bãi đá và chụp [lén] một số hình, người đàn ông lạ hỏi xin tí lửa để mồi thuốc, khi mồi, ông cố gắng xoay “cúc áo” về phía chúng tôi. Tôi hiểu ra mình đang đi vào chỗ khó. Nhưng vẫn xem như chưa gặp ông ta và không biết gì, tiếp tục “tìm đá”.
Chúng tôi nhặt đá và sau đó quay trở ra quán nước cũ, vì khu vực bên trong hoàn toàn không thể vào được, khu vực cấm, dành cho công ty vàng Bồng Miêu, chỉ thấy thấp thoáng cửa hầm và xe cộ, khói bụi nặng nề...
Ở quán nước, sau một lúc nói chuyện, xem đá, người đàn ông tên H. đồng ý cho tôi xem mấy dây chuyền máy móc đãi vàng của họ. Và anh nói rằng chúng đã bị niêm phong từ sau vụ em Dương Văn Yên.
Tôi hỏi gợi chuyện em Yên, nhận được sự im lặng đáng sợ của anh H. và nghe một tiếng nổ “đoàng”, chiếc hộp quẹt gas bị ném vào thành chiếc xe cần xúc phát ra âm thanh này. Tôi hiểu mình đang làm họ bực. Vờ như không hay biết, tiếp tục xem đá và chọn mẫu. Anh H. cho biết đây là đá quí, không thể bán giá rẻ được.
Mọi việc vẫn nằm trong sự im lặng đáng sợ và chúng tôi luôn bị một ánh nhìn ngờ vực...
Tôi và anh bạn tiếp tục lội sang các điểm khác “tìm đá”.
Trực giác mách bảo, tôi ghé vào nhà một người đàn ông có ánh nhìn lạ xoáy vào tôi khi tôi nhìn vào đống đá trước sân nhà của ông. Mọi chuyện bắt đầu mở ra...
Người đàn ông này là người thân của em Dương Văn Yên. Cậu bé bị dí roi điện vào tinh hoàn hôm trước vụ biểu tình.
Ông kể: “Hôm đó có khoảng hai ngàn người tất cả, cùng vào biểu tình, chống đối phía công an. Thật ra chúng tôi chẳng muốn làm vậy, tức nước vỡ bờ thôi... Trước đây chuyện công an bảo vệ thuê cho mỏ, mỗi khi bắt gặp người đào trộm quặng thì đánh đập là chuyện thường ngày. Nhưng rồi dần dần chúng tôi nhận ra mình không thể bị đánh mãi như con vật vậy được, chúng tôi tức lắm, cho đến lúc thằng cu Yên (tức em Dương Văn Yên, con ông Dương Văn Thanh [người dân thôn Bồng Miêu] bị đánh, bị châm roi điện vào tinh hoàn) cho đến ngất xỉu thì chúng tôi mới bực tức và nổi lên như vậy ông à!”
“Hôm đó khoảng chừng 19 giờ tối thì phải, tôi nghe thằng Yên đang được cấp cứu trên chỗ trạm y tế công ty vàng Bồng Miêu, cha mẹ nó chạy lên thì nghe ông Thành công an bảo ‘Ð.M. tao đã cứu nó mà không có lấy tiếng cảm ơn, biết vậy tao để cho uống nước chết mẹ nó đi...! ’ ’ Tôi nghe vậy thấy cũng vô lý vì con sông Bồng Miêu cạn khô vậy thì làm chi có chuyện một đứa biết bơi, lội xuống dòng nước chưa lút đầu gối như thằng Yên mà lại bị uống nước chứ...
Chừng một lúc sau thì các công nhân mỏ mới xúm vào bảo là thằng Yên không bị uống nước, nó bị chính ông Thành công an đánh và vừa dí roi điện vào dái vừa chửi là sẽ làm cho thằng Yên vô sinh luôn và sau đó ném nó lên xe như ném một con chó chở về đây cấp cứu... Vậy là mọi người tức giận, xông lên... Và bên công an có ông bảo ‘ai nói là bị châm điện? Có ai đứng ra làm chứng không?’ Tất cả đồng thanh xông vào nói rằng họ làm chứng, đuối lý, các ông làm thinh, nhưng bên gia đình của cháu Yên khi biết con mình bị như vậy thì nổi giận và mọi việc bắt đầu sinh sự lớn...
Hôm đó công an lên đông lắm, và cho đến bây giờ công an cũng còn đầy ngoài rừng đó ông ơi! Tôi nói là chúng tôi khổ lắm, anh chưa biết đâu, sở dĩ có chuyện biểu tình, nổi loạn, đập phá như ngày hôm nay là do nguyên nhân tích tụ từ trước đây rất lâu ông ạ”...
(Còn tiếp)